Cây Sa Kê

Cây sa kê hay còn được gọi là cây bánh mì, là loại cây vô cùng độc đáo, là cây bóng mát nhưng lại giống như cây lương thực giúp cứu đói của người dân Châu Phi. Sake hiện nay đã được trồng phổ biến ở Việt Nam được nhiều người ưa thích vừa trang trí, làm món ăn, lấy bóng mát, lấy gỗ quý, lại có thể dùng làm thuốc chữa bệnh. Đúng là nhất cử ngũ tiện, hãy cùng Chợ hoa Việt khám phá loài cây tuyệt vời này bạn nhé!

Quả của cây sa kê có nhiều tác dụng trong thực tế, quả ăn có vị bùi ngọt, ngậy

Đặc điểm cây sa kê 

Cây sake hay sa kê, cây bánh mì có tên khoa học là Artocarpus altilis thuộc họ Dâu tằm – Moraceae, xuất xứ từ các đảo ở Thái Bình Dương, Malaysia.

 Cây sake trồng làm cây bóng mát cảnh quan công trình cũng rất tốt 

Cây sake có hai loại là loại quả có hạt và không hạt. Nếu trồng để trang trí làm cảnh thì không cần phân loại, tuy nhiên trồng để kinh doanh thu hái quả thì nên trồng loại không hạt. Nhân giống sake không hạt bằng cách giâm cành, sake có hạt thì sẽ gieo hạt.
Sake thuộc cây thân gỗ, dạng bóng mát lớn, chiều cao đạt khoảng 10-20m, sống lâu năm, lá xanh quanh năm. Nhìn thoáng ban đầu sake rất giống cây bàng với nhiều cành mảnh mọc ngang tạo nên những tán dày và rộng. Mặt trên lá sa kê có màu xanh bóng, mặt dưới nhám, khi lá rụng chuyển màu nâu rất cứng và khô như lá bàng có thể để trang trí rất ngộ nghĩnh. Lá sake lớn, thuôn dài, phân thành 3-9 thùy, mọc trên những cuống mập, khi rụng để lại trên cành những vết sẹo.

• Cây lộc vừng làm bóng mát.
• Cây sen đất làm cây bóng mát

Cây sake dạng đơn tính cùng gốc với hoa cái và đực mọc chung trên cây. Cụm hoa đực nhỏ màu vàng, dạng chùm dài mọc trước. Sau đó cụm hoa cái mới mọc có màu xanh rồi chuyển dần sang vàng, mọc thẳng đứng trên cành. Cây được thụ phấn từ động vật và côn trùng, chủ yếu là dơi ăn quả.

Quả sake bên ngoài nhìn y chang quả mít , bên trong chỉ chứa thịt, hạt mà không có múi như mít. Quả sa kê rất độc đáo được chế biến như lương thực: dùng để luộc ăn, nấu rượu, thậm chí xay lấy bột để rán như bánh mì. Quả sake ít calo nhưng rất giàu carbohydrate nên được đánh giá là loại thực phẩm rất tốt.

Sake lại rất sai quả, khi cây đạt độ tuổi trưởng thành thì cho hàng trăm quả một năm.

Lợi ích và ứng dụng cây sa kê

Cây sa kê có tán dầy, lá to, hình dáng đẹp từ tổng thể đến chi tiết lá, quả nên rất được ưa thích trồng làm cây trang trí cảnh quan, sân vườn tạo điểm nhấn và lấy bóng mát ở sân vườn biệt thự, quán cà phê, khu nghỉ dưỡng, nơi công cộng, bệnh viện, đường phố…
Quả sake còn chế biến được thành nhiều món ăn ngon với nhiều dưỡng chất rất bổ dưỡng cho cơ thể.
Gỗ sake cũng rất đặc biệt, ban đầu gỗ có màu vàng sau khi tiếp xúc với không khí chuyển thành màu đen như gỗ mun nên rất được ưa chuộng trên thị trường thế giới.

Cây sake làm cây bóng mát rất tốt

Thêm vào đó cây sake còn là vị thuốc hữu dụng, theo đông y rễ sake có tác dụng trị ho, làm dịu, lá tiêu độc, tiêu viêm, lợi tiểu, . Người dân thường lấy rễ, vỏ, nhựa, lá cây về chữa nhiều bệnh: sát khuẩn, tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh răng miệng, trị ghẻ, tiêu chảy, lỵ, rối loạn dạ dày, trị mụn nhọt, chữa viêm gan vàng da, chữa phù thũng, sỏi thận và gut, …

Ngoài ra sa kê còn nhiều lợi ích về sức khỏe đã được khoa học công nhận:

Quả sake có nhiều công dụng trong thực tế

– Kích thích tăng trưởng tế bào mới giúp da phục hồi nhanh bằng các chất chống oxy hóa;
– Tăng cường sức khỏe tim mạch do quả chứa nhiều kali giúp điều hòa nhịp tim, giảm huyết áp, giảm cholesterol xấu, giảm triglyceride .
– Chống nhiễm trùng: do có nhiều chất chống oxy hóa tăng đề kháng, loại bỏ các gốc tự do gây lão hóa và các bệnh tuổi già.
– Cung cấp năng lượng chính cho cơ thể là carbohydrate, lợi cho vận động.
– Ngăn ngừa viêm da: chiết suất sake tươi giúp ức chế enzym gây viêm, ngăn ngừa viêm nhiễm bằng cách ngăn sản xuất oxit nitric quá mức.
– Tốt cho hệ tiêu hóa: sake chứa nhiều chất xơ tăng cường nhu động ruột, ngăn ngừa các bệnh tiêu hóa
– Nuôi dưỡng tóc và làm đẹp da:Vitamin C giúp hấp thu tốt khoáng chất, chất béo, axit omega-3 và omega-6 giảm rụng tóc, giảm xơ…
Như vậy trồng sake không chỉ làm cảnh mà còn đem lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân

Cách trồng chăm sóc cây sa kê

  

Thuộc loại cây thân gỗ khỏe mạnh nên sake rất dễ trồng và chăm sóc:
– Ánh sáng: sake ưa sáng hoàn toàn nhưng vẫn có thể chịu một phần bóng râm.
– Nhiệt độ: Cây có tốc độ sinh trưởng trung bình, chịu lạnh kém, chịu nóng tốt. Nhiệt độ ưa thích từ 18-35oC.
– Độ ẩm: Sake ưa ẩm
– Đất trồng: Cây sa kê không kén đất có thể thích nghi nhanh ở cá loại đất kể cả nhiễm mặn, nhiễm phèn. Tuy nhiên để đạt hiệu quả cao nên trồng nơi đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng.

Cây giống cây sake có tại vườn mọi thông tin liên lạc 0987.920.090 hoặc 0919954053 để được tư vấn tốt nhất

Cây giống chiết cành là chủ yếu nên khi mới trồng cần phải nâng bầu đất lên cao hơn mặt đất khoảng 15-20cm để tránh úng cho cây.
– Tưới nước: Nên tưới nước điều độ khi cây đang ở giai đoạn sinh trưởng, tưới bổ sung vào những giai đoạn nở hoa, kết trái.
– Bón phân: Khi trồng nên bón lót bằng phân hữu cơ hoai mục hoặc phân trùn quế. Sau đó bón thúc bằng NPK 1-2 lần/năm, phân chuồng 1 lần/ năm vào trước giai đoạn ra hoa, đậu quả.

4 (80%) 2 vote[s] 

Nguồn: hoadepviet.com 

Sa kê – Võ Phiến

by NPV • 10/10/2015

Trích từ tập Quê Hương Tôi – tùy bút của Tràng Thiên (Võ Phiến) (Nhã Nam và NXB Thời Đại năm 2012).

Đất Nam Việt phì nhiêu, hoa quả ở Nam Việt phong phú tràn trề. Nhưng ở đâu kia, chứ không phải ở Vĩnh Bình.

Thật vậy, trái cây trong Nam, những măng cụt, sầu riêng, mận, ổi, khóm, chuối, mãng cầu, bưởi, cam, dưa v.v…, bao nhiêu thứ trái đổ về Sài Gòn là từ những nơi như Biên Hòa, Bình Dương, Định Tường, Cần Thơ, Long Khánh v.v…; chứ Vĩnh Bình gần như không có một đóng góp nào đáng kể.

Vĩnh Bình không góp mặt ở các vựa trái cây ngoài chợ, không sản xuất nhiều về lượng. Nhưng tại đây có một số trái cây hiếm lạ: trái dừa sáp (toàn ruột, không có nước), trái giếc, trái quách, trái     sa kê…

Những thứ trái ấy, người Việt Nam ở Trung ở Bắc có kẻ chưa từng nghe đến tên, có kẻ nghe tên mà chưa từng trông thấy bày bán bao giờ ở các chợ Sài Gòn. Thậm chí xuống tận Vĩnh Bình, tại chợ Phú Vinh, nơi tỉnh lỵ, không phải lúc nào cũng tìm thấy chúng.

Nhưng nếu chỉ có vậy cũng không có gì đáng nói. Chỗ đáng lấy làm lạ là sa kê không gặp ở chợ búa ngày nay lại gặp thấy trong tờ công văn truyền ra từ hội đồng các đình thần đời Gia Long.

*   *   *

Ngày mồng 9 tháng Ba năm Gia Long tứ niên, thừa chỉ nhà vua, Cộng đồng truyền cho trấn quan Gia Định đặng rõ: Nay nên sức bứng cây con “sa kê”, phòng hộ cẩn thận, để đưa về kinh.

Không biết trấn quan Gia Định hồi đó đã bứng cây con ở đâu; không chắc là phải cất công xuống đến Trà Vinh, vì có thể bấy giờ sa kê lan sống rộng rãi hơn bây giờ. Bây giờ thì sa kê hình như chỉ còn được trồng ở những quận Cầu Kè, Trà Cú… Y như một bậc danh vọng đã từng được triều đình vời thỉnh, lừng lẫy một thời, về già rút lui tận thâm sơn cùng cốc để mai danh ẩn tích.

Cũng không biết những cây sa kê hồi đó rồi vua quan triều Gia Long đã cho trồng ở những nơi nào tại kinh thành Huế mà ngày nay không còn thấy bóng dáng đâu cả^([1]).

Sự mất tích của nó ở ngoài Huế, sự rút lui của nó ở trong Nam có thể do nhiều nguyên do. Hoặc nó không hợp với chất đất ở nơi nào khác hơn là Cầu Kè, Trà Cú; hoặc nó không hợp với khẩu vị của đa phần người Việt Nam.

Nếu quả nó khó tính, các nhà chuyên môn về nông học sẽ tìm hiểu nó. Về phần chúng ta, hãy tự xét mình và nêu ra một thắc mắc: Phải chăng chính chúng ta đã trở nên khó tính? Một thứ trái cây được vua chúa quý chuộng hồi đầu thế kỷ trước, đến cuối thế kỷ này chúng ta bá tánh thảy đều chê bai, bỏ rơi: Nếu được chúng ta hâm mộ niềm nở, chắc chắn cây ấy đã được chăm sóc, đã phát triển rộng rãi chứ?

*   *   *

Sa kê trộn với dừa, ăn từa tựa như khoai lang; sa kê cũng đem nấu canh mà ăn. Nó gần như mít chưa chín vậy. 

Khẩu vị con người ta thì nói không cùng: có món người này khoái thích đến đâm nghiện nặng mà người kia không thể nuốt trôi, có món người này khen thơm mà người kia chê nặng mùi v.v… Mùi vị sa kê, đại khái như đã mô tả, có thể cho là ngon, cũng có thể cho là dở. Bởi vậy không nên có sự tranh biện phải trái với vua Gia Long. Bất quá, chỉ nên nhận xét rằng nhà vua không có cái may mắn được chọn lựa trước một đối tượng phong phú như chúng ta ngày nay. Đầu thế kỷ trước, miền Nam chưa có măng cụt, sầu riêng v.v…

Trong vòng hơn trăm rưởi năm, ở đây có bao nhiêu thứ cây mới xuất hiện, lan tràn, và có những thứ cây suy tàn, gần mất dạng. Bộ mặt các khu vườn xung quanh ngôi nhà sinh sống của người dân miền Nam đã trải qua những thay đổi biến hóa thật sâu xa. Ngoài Bắc, ngoài Trung, trong những mảnh vườn do tổ phụ di lưu từ đời này sang đời khác của mỗi dòng họ, hiếm khi có những dáng cây hoàn toàn mới lạ.

*   *   *

Vả lại trong sự chọn lựa của vua Gia Long không phải chỉ có vấn đề khẩu vị. Chắc chắn trong đó còn có những chuyện kỷ niệm tình cảm, chuyện thói quen sinh hoạt, lưu luyến địa phương v.v…

Nhà vua đã đặt cho trái bòn bon cái tên nam trân, đã cho khắc hình nó vào một trong cửu đỉnh là vì một trường hợp như thế.

Về việc đưa các giống cây trong nước về trồng tại kinh thành, cứ theo những châu bản triều Gia Long còn lưu lại thì hình như chỉ có ba thứ cây được chọn: Một tháng sau khi đòi cây sa kê, ngày mồng 10 tháng Tư năm Gia Long tứ niên, Cộng đồng lại truyền cho công đường quan dinh Bình Định mua một nghìn trái dừa mộng đưa về kinh để trồng, rồi một tháng rưỡi sau đó, ngày 28 tháng Năm trấn quan Hải Dương mua hai trăm cây cam để đưa về kinh.

Còn trái mà để dâng cúng, để ăn, thì người ta thấy trong dịp lễ Hạ hưởng và Đoan dương cũng vào năm Gia Long tứ niên, triều đình mua 4.200 trái vải ở Bắc thành, 6.600 trái bòn bon ở Quảng Nam, 920 trái xoài tượng ở Bình Định, một lần 920 trái rồi một lần khác 5.600 trái xoài tượng nữa ở Phú Yên, 100 trái dưa hấu ở Quảng Bình. Tháng Năm năm ấy, triều đình mua rất nhiều cau tươi ở Quảng Nam.

Trong bấy nhiêu thứ cây trái được chọn, chỉ có cây cam Hải Dương và trái vải là thuộc về phía ngoài Bắc con sông Gianh.

Thiết tưởng một sự tuyển trạch khách quan không căn cứ vào kỷ niệm riêng tư, không thể đưa đến kết quả ấy. Ai cũng biết đất Bắc được chăm sóc từ lâu đời tất phải có nhiều trái ngon cây quý hơn thế. 

Tuy nhiên, nếu vua Gia Long có sự thiên lệch nào về phía miền đất do các chúa Nguyễn khai phá mở mang, về những nơi ông đã trải qua những năm gian khổ nhất trong đời chinh chiến để dựng nghiệp, thì cũng là chuyện hợp tình; và nếu ông cố ý đề cao những khám phá mới trên đất nước mà không quan tâm nhiều đến những món đã có danh tiếng sẵn, thì cũng lại có phần hợp lý. (Trái vải thì khỏi cần giới thiệu; chứ bòn bon, xoài tượng, và nhất là sa kê, dù vua đã ra sức nêu cao mà vẫn còn ít ai biết đến nữa là).

Duy cái thiên vị tình cảm mà đến thế này thì có quá lố: Sau khi mua cây mua trái xong, ngày 24 tháng Năm cùng một năm ấy, vua Gia Long lại bày tỏ lòng mến chuộng đối với miền Nam bằng cách truyền cho công đường quan dinh Bình Thuận “mua” (!) luôn sáu đứa tớ gái trạc độ mười tuổi. Món ăn vào miệng, kẻ hầu hạ bên mình, dường như nhà vua đều thích gọi từ miền Nam ra.

Nhưng chúng ta đã lạc ra ngoài chuyện cây trái. Và lần này chúng ta chưa muốn lao vào chuyện con người vốn nhiều rắc rối.

 Võ Phiến

12-1972

^[1]. Trên tạp chí Bách Khoa số ra ngày 11-5-1973, ông Phạm Ngọc Ẩn cho biết vào năm 1946 có trông thấy một cây sa kê ở nhà ông Ngô Trọng Lữ, 17 đường Tôn Nhơn trong thành nội Huế (sau đổi ra số 19 đường Đinh Công Tráng). Ông Phạm nói thêm là cây sa kê có người gọi là mít nài. Tuy nhiên cũng có người cho rằng đó là hai thứ cây khác nhau(V.P. tháng 12-1985).


Nguồn: hocthenao