ÂM DƯƠNG

                                                                             NGUYỄN VĂN SÂM



Chị Nhàn thành khẩn cụm đầu ba cây nhang vô ngọn đèn dầu đương tỏa khói đen lên ngùn ngụt, nhang bắt lửa thành ngọn bùng lên, chị nhè nhẹ khum bàn tay quạt quạt dập tắt ngọn lửa rồi cắm vô một cái ly đựng cát để trên bàn thờ đã dọn xong. Vài chén chè đậu trắng, chén thì mẻ sứt mà chè thì nằm chong chênh qua khỏi mức nửa chén, được cố ý để thật cách xa nhau cho có phong cách bữa giỗ, hai dĩa thịt gà xé phai từ nửa con gà mua chịu từ người bạn hàng quen thuộc mấy chục năm nay. Chị đã cắt thiệt nhiều bắp cải, thêm nửa cái bắp chuối hột mới bẻ ngoài sau nhà, dĩa thịt gà coi cũng bắt mắt, tươm tất và khêu gợi.

Cúng, ừ thì cúng, nhưng cái vẻ nghèo nàn của việc cúng kiếng so với bao lần trước đã đoạt mất ở chị cái tâm trạng sung sướng nhè nhẹ của người làm một công việc phục vụ ông bà, không đem đến cho chị cảm giác thông thường của phút tương giao với người khuất mặt nữa.
Khói nhang bay mùi thơm thơm khiến vui vui nhớ đến những lần Tết nào đó đã bay hút trong thời gian tươi đẹp vô cùng của quá khứ, những cái Tết háo hức bồn chồn khoe áo mới, được phép làm chuyện ngày thường bị cấm đoán. Những ngày chị - lúc đó là đứa trẻ quá nhỏ - thấy mình quan trọng hơn, được mọi người quan tâm và không một mảy may trách nhiệm. Bây giờ cũng cái thời gian đó, Tết, biết bao là trách nhiệm và không còn được một ai quan tâm.

Đứa con gái hủ hỉ mấy năm nay đã chết vì phong đòn gánh khi lượm sắt vụn cho kế hoạch nhỏ bị sắt gạch đứt tay, rồi bỏ qua luôn sau khi được đắp sơ sài bằng mấy cọng thuốc rê. Một mình thui thủi sớm bửng ra đi tối mịt mới về, chè cháo cơm nước đường chợ, ngon dở tuỳ theo việc buôn bán thành công hay thất bại trong ngày.
Chị Nhàn lấy tay mặt đè đè lên chỗ vú bên tay trái. Chị không đụng chỗ thịt mềm mềm từng làm hướng cho bao cặp mắt ngày xưa, chỉ nghe nhói nhói đau đau phía bên dưới trái tim, tình trạng như muốn báo động những trục trặc chi chi đó nhưng chưa khám phá được. Chị nín thở chờ cơn đau trôi qua. Quái, lần nầy hơi dài hơn những lần trước. Một sự thông báo không được vui lòng chào đón lắm.

Chị chắp tay trước ngực trước " ly hương" , vái ông bà và vong hồn cha về dương thế thăm con cháu và hưởng bữa cúng. Chị hơi khựng lại một giây. Ông bà thì không cần tên đã đành, cha mẹ nhớ tên nhưng lại quên bửng tên ông già chồng. Chị vừa vái vừa suy nghĩ mông lung, nghe nói người nào chết lâu quá rồi thì được đi đầu thai không thể về dương thế nữa. Mà phải như vậy mới được, nếu không đi đầu thai thì làm sao con cháu nhớ hết tên ông bà mà giỗ quảy. Mẹ mình chắc cũng xong rồi, bả chết khi mới sanh mình ra, bây giờ đã hơn ba chục năm rồi còn gì. Tuy vậy chị Nhàn vẫn đọc tên mẹ, rồi chị vái tên cha. Nhớ tới người cha chồng chị muốn vái luôn nhưng hơi bối rối. Ông già ảnh chết cả năm nay rồi chắc là về được. Mà kẹt quá trí nhớ hồi này lú lẫn tên ổng cũng không nhớ ra. Chị vừa nhắm mắt lại vừa trợn trừng mắt dưới mi để tập trung trí não lục lại tất cả ngõ ngách của trí nhớ cái tên ông già ít nhất có một vài lần chị thấy.
Thôi chịu, chị lấy ba cây nhang khác, bật hột quẹt đốt. Hột quẹt cây quá cụt mà thuốc hơi mềm, chị chụm ba bốn cây làm một quẹt thiệt mạnh, nghe một tiếng cháy xè rồi tắt. Chị liệng mấy cây diêm mắc dịch đó xuống đất, bóc mấy cây diêm khác...Ngọn lửa liếm nhang lần nầy thiệt mau. Chị chấp nhang giữa hai tay vái. "Hương hồn cha chồng tôi sống khôn thác thiêng về dương thế trong bữa cúng rước ông bà Tết năm nay."
Chị cắm nhang vô ly cát lần nữa. Chị mĩm cười. Vái dở vậy không biết vong hồn ổng về được không. Lú lẫn quá.

Chị khum mình xá xá. Nghe đau nhức khó chịu, chỗ xương sống ngang hông. Chỗ này thì nhức hoài. Chứng này hành hạ mấy người đàn bà đẻ nhiều. Mình đẻ có ba đứa, đâu có nhiều nhỏi gì, chắc là
mấy năm gần đây cực khổ thiếu thốn quá nên mình mẩy báo động đòi bồi dưỡng.
Chị vừa như mĩm cười với ý nghĩa mình mới đặt ra vừa nắm nắm tay vòng qua sau lưng đấm đấm chỗ đau. Cái đau bên ngoài lâu nay làm tạm quên cái đau bên trong vẫn âm ỉ hiện diện. Khổ quá, cái mòi rệu rạo như răng bà già thấy được bất cứ  chỗ nào của thân thể. Gì mà không có chỗ nào còn coi được, chỗ nào cũng có chuyện này chuyện kia, không đau hông thì đau xương sống, không đau chỗ tim phổi thì đau chỗ thận, bàng quang. Như chình mắm nêm là đây, ông bà mình ngày xưa nói lẩm rẩm không căn cứ trên khoa học khoa hiếc gì hết vậy mà trúng quá xá, thân thể không còn là niềm hãnh diện của mình nữa mà đã thành một tội vạ, một gánh nặng phiền muộn.

Chị ngó lên bàn thờ, nảy giờ mà tàn nhang không rớt xuống, cong cong gần tròn một vòng, nhưng than của cọng vẫn được lớp tro nhang bao bọc như khi chưa được đốt. Lớp cát trong ly vẫn còn mới tinh chưa bị phủ mặt như những lần cúng kiến trước đây. Người ta nói đó là điềm báo ông bà về. Chị thốt nhiên đưa tay kéo áo quần cho ngay ngắn chỉnh tề. Ông bà khuất mặt khuất mày nhưng đã hiện diện trong nhà này, đang hưởng thức cúng kiến của mình, không thể xốc xếch được. Chị lật đật đi mở tủ kiếm mấy cái ly nhỏ nhỏ rót nước lạnh để trên bàn.
"Xin ông bà cha mẹ tha lỗi cho, đáng lẽ phải có chút rượu làm lễ nhưng lúc này khó kiếm lại mắc quá."

Chị đứng thẳng trước bàn thờ kiểu như một người hầu hạ ông bà đương dùng tiệc. Bỗng nhiên chị thấy mình xẻn lẻn ngang, ai đời van vái xin lỗi ông bà mà nói chuyện mắc quá không mua nổi. Cái khó nó bó cái khôn là vậy. Đời mạc pháp, thiên hạ sống trong túng cùng. Ước gì ảnh về được  thăm mình.  Ước gì giấy tờ của ảnh làm mau hơn để mình được bay ra khỏi chỗ này sớm. Nếu sớm hơn mấy năm thì con nhỏ đâu tới nỗi bỏ thây trong trạm y tế tức tưởi như vậy. Ước gì mình trúng số độc đắc được một lần, lúc này ngày nào cũng xổ, cũng có người trúng, mình nhịn ăn mua bao nhiêu lần, mỗi lần cả chục tấm, cũng đều như không, trật lất trật lơ.

Như là có bóng người. Hai người chứ không phải một. Từ chỗ bàn thờ thoáng mau lại cửa rồi trở vô.
Chị định thần nhìn kỹ nhưng không thấy gì. Có lẹt đẹt vài tiếng pháo  nổ xa xa, tiếng nổ cũng không lớn như ngày xưa, như là không đủ thuốc hay họ quấn giấy không được chặt.
Ngoài đường nắng đã lên, tiếng người nói hoà với tiếng dép kéo lê trên mặt đường. Một cảm giác mâu thuẩn hiện lên trong lòng chị, vừa muốn ông bà về chứng kiến cảnh nghèo của mình để thỏa mãn sự vái van lại vừa sợ ma. Có thể hai cái bóng vừa thấy là có thiệt chớ không phải nhìn lầm. Chị chợt rùng mình, như có một bàn tay lạnh buốt rờ lên đầu chị, chị hắt hơi.

Cảm rồi, chị nói thầm, Tết gió độc hơn ngày thường. Tết là ngày giao hòa  của năm mới cũ, Tết cũng là giai đoạn giao thoa của âm-dương nên trong gió có phảng phất hơi âm, ai yếu bóng vía thường bị cảm. Chị đi vô buồng trong lấy thêm cái áo mặc tròng lên, nói lầm thầm ma quở kiểu này chắc hết ăn Tết. Ngó chỗ tay áo bị rách sờn mà lòng quặn xuống. Ngó quanh quất trong nhà để ước lượng những gì đáng tiền mà mình có, rồi ngó lên mấy cây nhang trong cái lư hương, một lần nữa chị lại ước ao ông bà phù hộ cho mình trúng số để thoát  khỏi  cảnh bần hàn.

- Anh chờ tôi với, mình đi chung cho vui.
- Sao anh coi bộ gấp vậy, mà tới bây giờ mới ra.
- Tôi có biết gì đâu, tưởng giấy tờ cũng như mọi khi nên chần chờ, té ra ngày tư ngày tết trên kia, ở đây mình được tự do đi lại. Khổ quá, không ai nói gì với mình nên cứ lẩn quẩn trong đó, tới chừng lưa thưa còn có mấy móng tôi mới sực biết bỏ ra, thời may gặp được anh.
- Ở đây cái tình còn ít hơn trên kia nữa, vì ai cũng biết rằng là chỗ tạm trú để chờ lịnh đi lên đó-dưới hình dạng này hay hình dạng kia. Lo lắng cho mình nên không ai buồn ngó ngàng gì tới người khác.
- Dửng dưng với vấn đề của kẻ khác là yếu tính của con người dầu nó ở đâu và dưới hình dạng nào.
- Không có cái lo nào hơn cái lo liên quan tới mình.
                
-Tôi  có lộc ăn rồi anh biết không, nghe mùi hương thì biết có người mời nhưng phải nghe họ vái tên mình , mình mới biết phải về chỗ của ai. Con gái tôi đó. Ừ, mà con dâu anh chớ ai.
- Tôi cũng có nghe mùi hương nhưng còn thắc mắc vì không thấy nhắc tới tên.
- Chắc nó quên tên ông già chồng nó rồi. Anh đi với tôi cho có bạn. Ba ngày này âm dương giao hoà, mình đi không cần giấy phép, miễn là chập tối phải về là được. Họ sợ tối mình làm hại người dương.
- Phải, biết bao nhiêu anh chị lợi dụng khí âm của mình làm chuyện phá làng phá xóm rồi. Nhưng ngày thường mặc dầu có nhang, có tên kêu vẫn đi không được à ? 
- Ngày thường phải cần giấy, nếu con cháu không hài tên mình ra thì càng khó nữa. Rằm tháng Bảy cũng là ngày Tự Do. Nói chung ở đây cái nạn thư lại bàn giấy vẫn không khác gì trên kia.
- Tôi không biết khi họ hỏi căn cước tôi phải làm sao. Hỏi căn cước một con ma, xin lỗi anh, là bắt con ma đó phải è ạch  mang tấm mộ bia nặng dàn trời tới đưa ra trình.
- Chế độ thư lại bàn giấy làm khổ dân ấy mong nó qua cho rồi.

- Mình đi thăm con Nhàn nghe.
- Ừ, rồi mình chịu khó một chút thăm thằng quỷ đó với tụi nhỏ. Tội nghiệp. Đáng lẽ bỏ lúng tụi nó. "Quên hết" như bài học họ giảng cho mình hằng tháng mà sao tôi cứ xót xa. Hồi xưa khổ sở với tụi nó biết bao nhiêu, bây giờ cắt bỏ cái rụp chuyện đâu có dễ.
- Mà cũng có tụi làm được. Tụi nó phơi phới. Ngay cả bà con cật ruột trên kia bây giờ họ cũng không thèm nhìn.
- Số này ít thôi. Ảnh hưởng của môi trường sống một thời khoản lâu dài đâu phải vì mấy  cái bài giảng đó mà bị gạt bỏ tất cả.
- Phải có một thứ thuốc lú để quên tình cảm còn sót lại với người bên kia, cũng như thuốc lú cho mấy con ma, -tôi cũng vậy nữa- xin lỗi, trước khi cho đi đầu thai.
- Chắc họ có nhưng không cần đem ra xài lúc này. Ai nhiều tình cảm thiệt thòi rán chịu. Khổ sinh ra từ trong lòng, ai còn tình cảm lúc này chỉ mang thêm khổ mà thôi. Ngăn chận cái khổ của mình là chuyện mình phải tự lo, họ đâu cần lo. Thuốc lú họ lo cung cấp là vì nếu không quên thì con người dính dây chùm rễ mớ với nhau, lộn tùng phèo hết, sanh con rồi mới sanh cha, sanh cháu giữ nhà rồi mới sanh ông.
- Ơ mà thuốc lú cũng đâu có phải hoàn toàn hiệu nghiệm.
- Vài trường hợp họ trơ trất với cái món thuốc lú đó. Lên lại họ đâu cần học. Mấy người mà ông gì đó nói "Sanh nhi tri" đó, họ đã học ở đời trước rồi.
- Ừ hé, hồi trước ở Linh Xuân Thôn Thủ Đức, tôi biết có thằng nhỏ chưa từng thấy nhà máy xay lúa, nó mới có bốn tuổi mà máy móc trục trặc gì nói với nó , nó có thể chỉ chỗ nào phải sửa, phần nào phải thay.
- Mấy người thần đồng cũng vậy. Lên mà không bị lú thì học một biết mười, cũng như người thường học ôn, hay dò lại thôi.
- Ờ, gần tới chỗ giao điểm rồi. Nếu cần anh nắm tay tôi. Ở đây cả chục năm, mỗi năm đi qua đây hai ba lần, tôi biết chỗ này nó tới cả cây số, mở mắt ra không thấy gì mà cay lắm. Ai có giấy phép thì cứ nghe tiếng gió mà đi, khi hết nghe tiếng gió mở mắt  ra thấy cảnh quen ngày xưa là tới. Ai không có phép thì trời khiến họ cứ xà quần, thơ thẩn trong chỗ tối đen đó tới chừng họ bị dẫn về, phạt.
- Lạ há. Hai miền phân cách nhau bằng chỗ đệm tối bưng. Kêu là chốn u minh là đúng quá rồi. Để cho ở trên kia không đi lạc xuống đây. Tay anh đâu ? 
- Đây. Vậy mà họ đi lạc hoài. Có người mới tới chỗ tối này thôi rồi dương khí mạnh kéo họ về. Người ta kêu là chết giấc, chết giả, có biết gì đâu. Tỉnh dậy cũng như thường. Vùng này tối om mà.
- Tôi muốn nói đi lọt vùng tối này kìa, vô chỗ của mình ở đó, mà trở về được há !
- Có hoài, đời xưa ở bên Tàu có ông Lâm Tự Kỳ, lạc xuống, họ cho về nên viết cuốn Hồi Dương Nhơn Quả, kể lại chuyện xử phạt dưới này. Tiếc là hồi đó tôi đọc mà không tin.
- Ở bên mình có ông Thủ Hườn, ông ta nguyên làm chức Thủ Bạ đời Minh Mạng, có người dẫn xuống, ông ta thấy mọi chuyện  ớn xương sống, nên về cất cái nhà trên chiếc bè đậu ở ngã ba sông 
để cho những người lỡ con nước phải nghỉ tạm lại trên sông có chỗ tạm trú và có thức ăn. Ông ta bố thí hết gia tài của mình ở chỗ Nhà Bè đó.
- Lạ há, đã phân chia vùng rồi, lại có chỗ tối làm trái độn  mà còn có người đi lạc ha !
- Ừ ! Chuyện trời đất  đâu phải luôn luôn xảy ra như vậy. Lâu lâu cũng có cái trật chìa  như người đẻ một trăm trứng, như cá lia thia sống ở bẹ dừa trên ngọn cây. Chuyện lạc vùng đâu phải không thể không có. Mấy cái chuyện lạc thiên thai, Từ Thức gặp tiên nữ là chuyện lạc lên vùng trên. Vùng trên còn lạc lên được thì vùng dưới lẽ nào lại không.
- Anh muốn nói mấy cái chuyện trong Liêu Trai Chí Dị chứ gì ?
- Ờ, cái ông họ Bồ ghi chuyện mấy con ma nữ đi lạc, thỉnh thoảng cũng ghi lại chuyện người đi lạc xuống đây.
- Hay là được dẫn xuống đây cũng vậy mà thôi.

- Tới nơi rồi, anh thấy mùi tanh tanh như máu trong gió không. Đó là mùi ích kỷ của lòng người đó. Trong mùi tanh tanh anh nghe thấy mùi thui thúi,  đó là mùi tự cao tự đại của họ...Mở mắt ra đi.
- Kỳ thật. Hồi cha sanh mẹ đẻ tới năm ngoái nghĩa là cũng sáu mươi năm tôi đâu nghe cái mùi đó. Bây giờ mới đi có trót năm về lại nghe mùi nầy.
- Ở trong đó thét nó quen đi. Cũng như người ngồi trong cầu tiêu dơ, ban đầu còn nghe mùi, ngồi một lúc thì nghe bình thường. Người ở vùng  chợ Gò Vấp không nghe mùi hôi thúi , nhưng ai đi xe lửa, khi xe chạy tới gần đều nghe cái mùi thum thủm. Con nít nhỏ mới xổ lòng mẹ cứ khóc hoài không nín vì ban đầu nó không chịu được cái mùi tanh tanh thúi thúi  của đời. 
 - Ừ ! Sao có mùi thơm dìu dịu mà nghe từng cơn từng cơn ở đây vậy.
- Đó là mùi uất hận của người ngây thơ vô tội bị đè nén oan ức.
- Vậy thì quen nghe mùi mình sẽ biết ngay chuyện gì đã xảy ra.
- Ừ ! Vậy mới là ma, biết vanh  vách như ma xó, thiên hạ nói hoài. Chỉ cần nhướng mắt lên là anh có thể thấy thiên hạ dấu vàng ở đâu, tấm giấy số nào trúng độc đắc, ai sẽ đắc cử tổng thống ở nước nào.

Thôi, vô nhà con mình. Anh thấy mấy cây nhang trên ly hương cúng gần tàn mà không rụng không. Giấy phép đi đường của mình đó.

Chị Nhàn vẫn đứng trước bàn thờ nhưng nhìn về phía cái bàn có để tấm hình của chồng, người chồng hiền lành mĩm cười. Ông già Nhân đang đứng ngắm nghía hình con mình, chị Nhàn đi xuyên qua mình ông. Chị cảm thấy một luồng lạnh chạy dọc theo chiều đứng của thân thể. Chị rùng mình. Chị cầm tấm hình lên, đưa gần mặt mình, như là hôn, rồi để xuống.
Hai giọt nước mắt trào ra, lăn gần tới sóng mũi, chị đưa tay quẹt. Ông già Nghĩa nắm tay con như muốn dẫn đi ra cửa để chỉ trỏ gì đó, nhưng tay ông nắm vào thì ông bóp vào khoảng không. Ông thấy con mình ngó về phía bàn thờ thì chạy về đó đứng xuyên qua phía bên này bàn, chấm tay vô ly nước trước mặt viết mấy chữ.
Chị Nhàn vẫn không thấy gì. Nghe tiếng pháo nổ, chị ngó ra ngoài. Ông già Nghĩa bước tới kê miệng vào tai chị dặn dò, nhưng chị vẫn như không cần chú ý, bước ra phía trước cửa ngó mong ra đường. Một lần nữa ông nắm tay con và kêu bạn mình cùng nắm để dẫn chị ra khỏi nhà, thì chị hắt hơi một cái rồi quày quả trở vô. Ông già Nhân lật đật móc ra một tấm giấy và một cây viết đưa cho già Nghĩa. Ông này viết vội vàng mấy chữ, đưa tới trước mặt con.
Chị Nhàn không ngó mà cúi xuống sửa sửa lại nếp áo, nếp quần mình. Ông già Nghĩa nhìn con thất vọng, quay lại thì không thấy bạn mình đâu nữa. Chừng một phút sau già Nhân mới hiện lên thì thầm:
- Tôi đi qua tới bển, thấy thằng chó đó đương ăn uống bĩ bàng với một con khác, giận quá gõ đầu nó mấy cái. Tôi cũng có đưa tay vô quậy quậy vô hai ly rượu tụi nó...Làm thì làm vậy chứ mình là khoảng không mà, có làm gì được ai.
Hai bóng ma buồn bã ngó chung quanh một lần cuối rồi nắm tay nhau lặn xuống đất.

Trên bàn thờ tàn nhang bây giờ đồng loạt rớt xuống lả tả phủ đầy mặt cát trong "ly hương" , lấm tấm điểm mấy chén chè cùng hai dĩa thịt gà xé phai cạnh đó.
Buông một tiếng thở dài, chị Nhàn cầm lên từng chén chè đưa ra ngoài thổi thổi nói nho nhỏ:
Cúng thì cúng, vái thì vái, chớ làm sao ông bà có thể giúp mình trúng số được. Âm dương cách trở làm sao tương thông . Giáng phước giáng họa cho nhau chỉ có mình và người đời chung quanh mình mà thôi, không quỷ thần ông bà nào vô đó được. Thôi mai không ăn Tết, lăn ra ngoài chạy mánh kiếm được đồng nào hay đồng nấy, vậy mà chắc.

Bên ngoài chiều đã xuống, tiếng pháo nổ càng lúc càng nhiều hơn, nhưng vẫn là những tiếng lẹt đẹt xì hơi.



Nguyễn Văn Sâm




---------------------------
Nguồn : VĂN - Giai Phẩm Xuân Quý Dậu
              Số 126-127 Tháng 12-1992 và tháng 1-1993