MÙA HÈ QUÊ TÔI

                                                                        HỒ TRƯỜNG AN





Thắm thoát mà tôi đã sống năm năm trên đất Pháp.

Tôi đặt chân lên đất Pháp vào đầu xuân năm 1977. Trãi qua đầu mùa xuân cho đến cuối hè ở vùng Alsace (miền Đông Bắc nước Pháp, tiếp giáp biên thuỳ nước Thuỵ Sĩ). Tôi đã trãi qua năm mùa xuân, năm mùa hè tha hương.
Nhưng chính ở vùng Champagne với đồng bằng, thung lũng, hồ lam, sông biếc, tôi mới thưởng thức cái tươi mát của mùa xuân, cái ấm áp nồng mặn của mùa hè.

Patrice ơi ! Mùa xuân trên đất Pháp năm nay khởi sự vào hạ tuần tháng Tư. Trước hết là những cây Lê, cây Anh Đào trong vườn Patrice nở đầy hoa trắng. Cây Lê cây Táo, cây Anh Đào một khi trổ hoa thì cành nó hầu như không có lá, hoặc có chăng nữa thì lá non quá ít, hoa thịnh phóng át tất cả màu sắc của lá đi. Hoa Lê, hoa Táo đều màu trắng, còn riêng hoa Anh Đào thì hồng có, trắng có.
Khu vườn của Patrice bây giờ đẹp vô cùng. Muôn tía ngàn hồng chen màu cỏ non xanh biếc. Hoa Mẫu Đơn tươi thắm quá, tưng bừng phô sắc đỏ hường trong sân. Hoa Cúc vàng, hoa Vạn Thọ hoa Pensée dệt gấm vàng chen đỏ tím trong vườn. Và kìa, men theo lối đi là những khóm Uất Kim Hương đỏ tía, vàng tươi. Hoa Linh Lan li ti trắng. Hoa Dã Yên Thảo và hoa Phong Lữ Thảo đủ màu, hoàng yến, hồng phấn, hồng đào, thiên thanh, tím ngát.

Mùa xuân êm ái trôi qua. Mùa hè đến với ánh nắng vàng cháy.

Trưa hôm qua, trời đẹp, hơi oi bức một chút, Patrice có nhã ý mời bọn Việt Kiều chúng tôi đến chơi quả cầu sắt ở bãi cỏ bên hông nhà. Chiếc bàn tròn lót cẩm thạch trắng đặt dưới gốc cây soan hoa tím, có sô nước đá, có vài thứ rượu , vài thứ bánh và mồi nhắm.
Ôi thời gian cuối xuân sang đầu hè thật là êm đềm thi vị. Thời gian lười biếng trôi qua. Giấc mơ quen thuộc hay giấc mơ xa lạ nào đó dịu dàng kéo về trong lúc tôi thả người trong chiếc ghế bành, làm tôi có cảm tưởng mình làm chủ được thời gian, thắp sáng hiện tại của chính mình. Tôi có thể nhấm nháp từng ngụm rượu, có cảm tưởng mình hớp cái phong vị nhàn rỗi của mùa hè.

Ai không thích chơi trò cầu sắt thì có thể ngồi nghe nhạc, loại dân ca rất xưa, nhưng phần hoà âm rất mới do Nana Mouskouri trình diễn...Chúng tôi vốn thích dân ca của xứ sở mình nên tâm hồn dễ thâm nhập vào dân ca mọi nước.

Tôi ngồi bên ly rượu ngọt mơ màng xa xôi.

Hiện giờ bên quê hương tôi, hè đã bắt đầu rồi. Đây là mùa hoa Phượng thắm, mùa hoa Soan hồng, mùa hoa Giấy tím. Xứ sở tôi thuộc vùng nhiệt đới ít hoa lắm, Patrice ạ ! Nhưng tôi rất hãnh diện về hoa Sen của xứ sở tôi. Phải chăng óc địa phương của tôi to lắm hay sao, nhưng suốt đời tôi chưa từng thấy hoa nào đẹp hơn hoa Sen, dù Sen trắng hay Sen hồng, loại Phù Cừ hay loại Tây Vực.
Có một cuốn sách nào đó nói về hoa Sen, nhưng lại in hình hoa Súng. Hoa Súng xứ sở tôi cũng đẹp nữa, nhưng hoa ấy không thơm.
Patrice ơi ! Hoa Sen thường nở trong ao đầm, mọc từ bùn lầy hôi tanh mà vẫn giữ mùi hương cao quý và thanh khiết lạ lùng. 
Ca dao xứ tôi có câu rằng : 

Trong đầm gì đẹp bằng Sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhụy vàng
Nhụy vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn

Sen trắng đã đẹp như thế, cao quý về phẩm chất như thế, nhưng tôi còn thích Sen hồng nữa, Patrice ạ. Các cô thôn nữ quê tôi vốn thích màu sen hồng nên khi họ may quần lãnh đen óng ả, họ thường cặp lưng bằng lụa hoặc nhiễu màu cánh sen. Đôi khi họ còn cặp lụa màu đọt chuối, nhưng mà màu lá sen non há không phải là màu lục nõn của đọt chuối hay sao? Theo tôi, một cái ao hoặc cái đầm đã có thả Sen trắng thì phải trồng dậm thêm Sen hồng thì cái ao, cái đầm mới có vẻ nên thơ hơn.

Patrice cứ tưởng tượng đi, trong một buổi chiều vàng ấm áp và tạnh ráo, mãnh ao đầm ở miền quê trổ đầy Sen trắng lẫn Sen hồng, sắc hoa sáng rực trên màu lá, rọi bóng vào gương nước xanh trong. Cảnh đó đẹp biết bao ! Giờ chỉ còn sống chập chờn trong ký ức những kẻ lưu vong như tôi. Không hiểu sao khi nghĩ về quê hương, tôi lại liên tưởng tới hoa Sen. Tôi không sao giải thích được sự liên tưởng đó. Nhưng từ trong thâm tâm, tôi biết rằng tôi giữ mãi tình hoài hương cho tới ngày tôi nhắm mắt. Và trong góc kín tâm hồn tôi, hình bóng quê nhà sáng chói mãi như màu sen trắng sen hồng làm rực rỡ cả một khung trời thôn quê mùa hạ.

Lá Sen giống như lá khoai môn, to rộng hơn, cọng sen lấm tấm gai. Khi ta bẻ đôi ra thì cọng bày ngó sen trắng muốt. Cọng luôn luôn kết dính bằng loại tơ mịn dẫu ngó bị tách ra làm hai.
Truyện Kiều có câu rất trữ tình:

Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng

Hoa Sen gồm những cánh hoa thuôn thuôn phớt nhẹ một lớp phấn tuyết nhung mỏng mịn. Những cánh đó ôm lấy một cái gương tròn màu hoàng yến với những tua nhụy dài lấm tấm. Khi cánh hoa đã rụng, gương sen bắt đầu điểm hột nõn nà, cắn ra thì thấy rịn chất sữa thơm béo béo.

Hoa Sen dùng để cúng Phật. Hoa Sen tượng trưng cho đạo Phật, đi vào trong kinh điển Phật giáo, bởi đó mới có kinh " Diệu Pháp Liên Hoa" mà tiếng Pháp dịch là "Le Sutra du Lotus" .
Hoa Sen tượng trưng cho sự tinh khiết, sự mầu nhiệm thiêng liêng trong cõi Hoa Tạng Huyền Môn nào đó, nhưng mà hỡi Patrice, nó mở cho riêng tôi một khung trời, một mái nhà, một tình yêu, mà lịch sử tai ương đã cuốn đi, và tôi lạc mất nó.

Và còn thú vị hơn nữa, quê tôi vào mùa hè còn có hoa Phù Dung.
Như trong cuốn Hồng Lâu Mộng của Tào Tuyết Cần hay trong cuốn " Nàng Á Cơ trong chậu úp" của bà Mộng Tuyết Thất Tiểu Muội thì hoa Phù Dung còn có tên gọi là Phù Cừ hay một loại sen trắng, một thứ hoa mọc dưới nước.

Hoa Phù Dung quê tôi là một thứ hoa giống như hoa Bông vải, nở lớn như cái bát, hoa gồm nhiều cánh mỏng như lụa the. Ngộ nghĩnh làm sao, màu hoa lúc sáng tinh sương có màu trắng như lụa cẩm châu, mỏng như the, như voan. Hoa phô màu trắng giữa lúc sương mai ướp mát thảo mộc. Vậy mà khi hoàng hôn xế bóng, hoa đổi ra màu hồng dịu.
Hồi thuở tôi mười tuổi, tôi đã gặp cây Phù Dung ở một ngôi vườn hoang phế. Tôi đem cuốc xuổng bứng một gốc về trồng ở sân nhà, nhưng dù tôi có chăm bón, tưới nước cho thế mấy, cây Phù Dung vẫn chết.

Dù hoa Phù Dung không có hương thơm, nhưng tôi rất yêu nó vì nó chào đời với cái đẹp trong ngọc trắng ngà, nhưng khi chết thì ửng lên một màu hồng dịu rất tình tứ. Bông hoa đó chỉ thích sưởi ánh nắng ấm áp, và không bao giờ thích bóng đêm mực xạ hay ánh trăng lạnh lẽo.

Trên đất Pháp tôi chưa bao giờ gặp hoa Ti Gôn. Đó là loại dây hoa bò khắp hàng rào. Lá hoa Ti Gôn hình trái tim, hoa bé li ti cũng hình tim. Hoa trắng có, hồng có ...đã đem vào bài thơ của T.T.K.H. những tâm sự thê thiết:

Bảo rằng hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi

Hoa Ti Gôn nhờ bài thơ kia đã làm cho biết bao cô nữ sinh vẽ vời trang điểm cho tập lưu bút, tập nhật ký, tập chép thơ tiền chiến. Nó còn được thêu lên mặt gối, trên chiếc khăn tay.

Riêng tôi, vào mùa hè trên quê hương tôi, nếu tôi say ngắm cái đẹp của hoa Sen trắng, hoa Sen hồng, nếu tôi yêu mến được sắc trắng của hoa Phù Dung buổi sáng và sắc hồng của hoa Phù Dung buổi chiều, thì tôi yêu hoa Ti Gôn qua cái đẹp xinh tươi của hoa, cái mềm mại của lá, cái duyên dáng của vòi quấn vào hàng rào song sắt, vào lùm buộc, cành khô.
Tuyệt nhiên tôi không thấy sự liên lạc gì giữa hoa Ti Gôn và bài thơ " Hai sắc hoa Ti Gôn" của T.T.K.H. Thì ra, thuở đó tôi yêu đời, lòng sẵn sàng rung động trước cái đẹp của đất trời nói chung, của hoa cỏ nói riêng.

Mùa hè trên đất Pháp, nếu xuôi về miền Nam, tôi mới thấy các thứ hoa Bông Phấn, Ngọc Trâm, Trúc Đào. Bông Phấn có tên Pháp là Belle de Nuit. Tôi chỉ tưởng rằng hoa Bông phấn loé ra hình sao ở phía đầu với các màu vàng nhạt, thiên thanh, hồng phấn, hồng hạnh...đâu cần gì đợi tới đêm mới nở, mà dưới ánh nắng hè, nó vẫn nở tưng bừng. Hỏi ra thì vào ban đêm, hoa Hồng Phấn mới ngát hương, cũng giống như hoa Dạ Hương vậy.

Hoa Ngọc Trâm màu hỏa hoàng lộn chấm đỏ hoặc màu trắng lộn chấm vàng, giống như chiếc trâm giắt tóc của các thiên cổ mỹ nhân nước Tàu, giờ đây cũng đang thịnh phóng ở miền Nam nước Pháp. Hoa thật đẹp, hoa giống như hoa Ngọc Trâm miền Nam xứ tôi. Cả hoa Trúc Đào trắng, hoa Trúc Đào hồng nữa, lộng lẫy chẳng kém gì Trúc Đào xứ tôi. Thế mà tôi vẫn còn thấy thứ hoa kia không thân mật với tâm tình tôi. Có lẽ tại bối cảnh, cái môi trường của hoa không phải là cái miền đất dĩ vãng mà tâm tư tôi gắn bó, mà giấc mộng xanh của tôi buộc chặc hay chăng ?
Có phải chăng trong đáy sâu của tâm hồn tôi luôn luôn vọng lên câu: " Đây không phải là đất quê nhà" nên tôi không cảm thấy yêu mến hoa trên xứ sở của Patrice ?

Xứ sở tôi thuộc miền nhiệt đới, thật sự chỉ có hai mùa mưa nắng. Tuy nhiên từ tháng Tư dương lịch cứ cho là mùa hạ, ngoài hoa Sen, hoa Soan, hoa Phượng, còn có hoa Đại trắng, hoa Bằng Lăng tím, rực cả vùng sân, cả góc vườn.
Và thú vị quá Patrice ơi ! Mùa hạ quê tôi còn có hoa Hoàng Điệp màu gạch non, hoa Chuối Nước màu vàng điểm chấm đỏ. Hoa Móng Tay hường lợt, hoặc trắng. Hoa Ngãi tím lấm tấm.

Sau những cơn mưa, trong vườn tôi còn bát ngát mùi Nguyệt Quế, Dạ Lý, Dạ Lan, Hoàng Lan, Ngọc Lan, Bạch Ngọc, Sơn Chi...
Cánh Ngọc Lan nuột nà, bông Nguyệt Quế trắng phau như tuyết. Hoa Bạch Ngọc, hoa Sơn Chi thuộc loại hoa Lài cũng trong Ngọc trắng ngà. Có người còn gọi hoa Bạch Ngọc là hoa Lài trâu, còn gọi hoa Sơn Chi là hoa Vành Vành. Hai loại hoa này cũng khá thơm, nhưng mùi hương vẫn không thân mật như hoa cam, hoa bưởi về đêm, Patrice ạ. 

Tôi biết lắm, vùng Champagne mà hiện giờ chúng ta đang ở, rất lộng lẫy về mùa xuân. Tuần rồi, Patrice cùng tôi, vào một xế chúa nhật, lên đồi Montgueux nhìn xuống những ruộng lúa mì trãi nhung xanh mướt mượt mà. Những ruộng Cải dầu hoa vàng như dải lụa tằm. Những ruộng bắp tua tủa lá non rập rờn trong gió. Những ruộng Cải Đường bát ngát lượn quanh chân đồi...
Và hơn nữa, trong rừng, hoa dại -vàng đỏ trắng- dệt gấm từng vùng, mở hội triển lãm cho mùa xuân.

Quê hương của Patrice đẹp lắm. Nhưng mà từ ba năm nay tôi tạm dung ở đây, nó vẫn chưa đi sâu vào hồn tôi để dựng nên một thiên đường tuổi mộng nào. Xứ sở của Patrice có nhiều hoa hơn xứ sở tôi. Nhưng hoa có hương thì quá ít.

Giờ đây ở bãi cỏ, người chơi quả cầu sắt cười nói xôn xao. Dĩa nhạc bắt đầu qua bản "Mariez vous, belles" qua giọng hát ngọt ngào trong trẻo của Nana Mouskouri.

" Nous quittons les Pâques, nous sommes  au printemps
Les vignes sont belles, les blés vont grainant "

Ở bên kia bán cầu, quê hương tôi giờ đây đang mùa gieo mạ trên các thửa ruộng đã dọn đất, đã cày, đã bừa xong. Trong khi đó ở đây nho đã trổ đọt xanh tươi trong các ruộng nho, lúa mì cũng đã kết gié rồi.

Ký ức và dòng liên tưởng đưa tôi về nhà quê nội của tôi bên dòng rạch Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long. Mưa tuôn nước vào ruộng , rồi tràn ra sông. Sông bắt đầu ngầu đục phù sa. Bây giờ đã hết mùa cá Cơm, cá Lòng tong, cá Linh, cá Rói. Trọn những mùa xuân bên quê nhà, tôi ăn nhiều thứ cá lụn vụn kho tương, kho sả ớt, kèm với dưa leo, giá, rau sống, không hề biết chán.
Mùi cá kho đượm gia vị bát ngát trong căn bếp hoàng hôn. Mẹ tôi nghèo lắm, chỉ có thể nuôi lũ con bằng những món ăn thanh đạm. Nhưng nhờ khéo tay, khéo chế biến mà chúng tôi có những bữa ăn ngon lành.
Tôi biết dùng ngôn ngữ nào để diễn đạt tấm lòng thương con của mẹ tôi, như cha tôi đã ca tụng bà nội tôi: 

Mẹ chúng tôi với nghề nông vất vả
Nuôi dạy con nồng mặn nghĩa tình người
Con lớn lên bằng chén cơm khứa cá
Hồn trông cây nhân ái mãi xanh tươi

Mùa hạ là mùa chị em tôi đi câu cá Mè Vinh, bắt cá Mang Rỗ. Loại cá Mè Vinh này lớn bằng bàn tay, kho măng với cà chua, rau cần, có thể ăn với bún, rau ghém, điểm lất phất những lá rau răm, rau húng và ớt đỏ xắt mỏng. Cá Mang Rỗ vào tháng Năm béo hơn cá Mang Rỗ vào mùa xuân khi cái tết vừa qua.
Chúng tôi còn qua cồn bắt ốc gạo, bắt hến. Ốc gạo có con lớn cỡ ngón tay, luộc với lá sả, lá bưởi, lá ổi nên thịt ốc thơm lắm, chấm với nước mắm chanh ớt rất ngon. Đôi khi chúng tôi cuốn thịt ốc trong bánh tráng với rau sống, giá, dừa nạo, bún trắng, từng cuốn dài để chấm với nước mắm giã tỏi ớt. Riêng hến thì mẹ tôi dùng nấu canh rau dền, bồ ngót, mồng tơi, tập tàng, rồi nêm bằng nước mắm ruốc và ớt bột.

Thật sự món ngon nhất ở quê tôi là món cá Chái, một thứ cá có nhiều xương như cá Duồng, nhưng thịt béo hơn, có nhiều trứng hơn. Trứng cá Chái ngon hơn trứng cá Lóc xa. Cá Chái nấu mẵn ( tức là nấu ngót ) ngon hơn cá Mè Vinh, cá Mang Rỗ nhiều.
Món cá Chái nấu ngót ăn với bún, rau xắt ghém là món ăn của nhà giàu vì cá Chái khó bắt, nhất là khi cá Chái đang mang chùm trứng.

Cổ nhân thường nói, thảo mộc mùa xuân ra hoa, mùa hè kết trái. Câu đó chẳng biết có đúng  không, chứ mùa hè ở quê tôi là mùa mận, xoài. Đu đủ hay mít thì hầu như có suốt hai mùa hè cộng với mùa thu, là mùa mưa ở miền Nam.
Vì ở vùng đất phù sa sông Cửu, vườn của tôi không trồng được măng cụt, bòn bon như ở vùng đất Long Thành Long Khánh, lái Thiêu. Vườn tôi có những cây mít Tố nữ, mít ráo mít ướt. Xoài voi, xoài cát, xoài ang ca. Đó là những trái có mùi thơm. Hương chúng ngát suốt ngày suốt đêm. Từ lúc bình minh sương xuống đầm đìa trên lá cỏ, tới lúc hoàng hôn đỏ rực ráng chiều, và suốt năm canh, trong bóng đêm hay dưới ánh trăng. Hương lan trong sương, hương lãng vãng trong tiếng ve rền rền. Trời càng nóng, hương như đậm đặc hẳn lên. Hương hoa ngát mùi phấn, hương trái ngát mùi mật.

Mùa hè ở xứ tôi còn có dưa gang. Dưa gang không ngọt, phải ăn kèm với đường cát trắng hay đường cát mỡ gà. Nhưng mà khi chín, trái dưa gang nứt nẻ ra, phải bó lại bằng rơm hoặc mo cau. Ấy vậy mà mùi hương của nó vẫn tuôn ra bát ngát cả một mãnh ruộng chiều hè.

Bà Ngoại tôi thường hái xoài chín hườm, đu đủ chín bói rồi giú trong lu gạo, khạp nếp, khạp đậu. Khi trái vừa chín tới là Ngoại xếp trên bộ ván gõ, có trãi chiếu để bạn hàng mua về bán lẻ ở chợ. Mít ráo ăn ngon, nhưng mít ướt Ngoại cũng không bỏ. Ngoại làm bánh phồng mít, mứt confiture mít, kẹo mỉt...với mít ướt.

Trong các thập niên 50-60-70 , người thị dân thích ăn mít, đu đủ, xoài chín trộn nước đá. Cách trình bày một dĩa đu đủ gọt vỏ, xắt từng miếng vuông, chất trên chiếc bàn xinh xắn và trắng muốt. Màu đu đủ vàng làm nổi bật lên những phiến nước đá sáng lóng lánh như pha lê.
Riêng tôi, tôi thích gở mít ra từng múi ăn liền, và đu đủ hoặc xoài, khi bổ ra, cạp ăn tại chỗ mới thú vị. Ăn xong rồi uống một ly nước đá lạnh cũng thú. Nhưng giá mà có một tô nước mưa ngâm với bí đao thì mới cảm thấy gan ruột mình thấm cái mát lâu hơn.

Bà Ngoại tôi hễ cứ vào giữa hè là nghĩ tới việc giải nhiệt cho hai đứa cháu cưng là chị tôi và tôi.
Mùa hè nào hai con mắt của chúng tôi cứ đổ ghèn, mình mẩy nổi rôm sẩy...Có lẽ tại hai chị em tôi ăn kem, uống nước đá, ăn xoài nhiều quá.
Ngoại mở nắp chiếc quả sơn son lấy ra hai cục nhựa trôm ngâm vào nước mưa. Nhựa cây trôm gặp nước nở to ra, trám nguyên lòng chiếc chén sứ. Ngoại bỏ vào chén những cục đường phèn. Đó là món giải lao, giải khát, giải nhiệt.
Ở vùng tôi không có dây Sương Sâm, ngoại tôi lấy lá Vành Vành vò nát rồi lọc lấy nước, để cho đông đặc lại, thơm hơn cả Sương Sâm, nhưng không cứng và chắc bằng Sương Sâm.
Lại nữa, trong vườn có Mía Lao, Rau Má, rau Mã Đề, cỏ Tranh (lấy rễ). Ngoại dùng Mía Lao, Rau Má, rau Mã Đề, rễ Tranh để nấu sâm thang. Đó là thứ nước uống giải nhiệt. Những thứ rau có tánh giải nhiệt là Cao Kỷ, Bồ Ngót, Khổ Qua, Mồng Tơi...nấu canh rất ngon.
Rau Muống, rau Lang, bông Bí luộc chấm mắm nêm ăn há không mát ruột, mát tỳ vị hay sao ? 

Làm sao tôi quên được hình ảnh của bà ngoại mỗi khi mùa hè tới, dù thời gian ngoại còn sinh tiền đã trãi qua bốn mươi năm rồi.

Mùa hè còn tặng cho chị em tôi món dưa ngó sen để chấm nước cá kho, thịt kho, mắm kho. Tặng cua đồng nấu riêu theo kiểu người Bắc, tặng ốc Lát, ốc Bươu để trộn gỏi với khế xắt mỏng hoặc để nấu bún ốc.
Tối tối, mẹ thường rang hạt sen để vừa ăn vừa uống trà huế, đôi khi mẹ đãi cho lũ con thứ chè hột sen nấu với đường phèn. Ăn vào là mát ruột, mát tỳ, mát vị suốt ngày.

Nhóm chơi quả cầu sắt tạm ngưng, trở vào giải khát. Bia rót ra ly thủy tinh vàng ấm như hổ phách. Có người dùng cognac, whisky, cùng các thứ khác pha cocktail...Ngày cuối tuần ở đây sao bình yên, nhàn nhã quá.

Quê tôi, trước khi tôi bỏ đi, đã chìm trong cuộc nội chiến đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại. Chỗ tôi ở thuộc vùng xôi đậu, người dân hứng chịu biết bao tai ương của các cuộc chạm súng giữa đôi bên Quốc Cộng. Tôi phải bỏ nơi chôn nhau cắt rún, lên Saigon vào năm 1961.
Dẫu trong đất nước Việt Nam, vậy mà tôi thương nhớ quê cũ quay quắt. Giờ đây, quê nhà, tổ quốc cũng xa, đất tạm dung dù có nhiều hoa về mùa xuân, nhiều rượu, nhiều món ăn thơm ngon, nhưng cớ sao tôi vẫn chưa thấy hồn mình thấm vào từng khung cảnh, từng nhịp sống nơi đây.

Hồi ở Saigon, để hoài niệm quê xưa, tôi dành trước nhà một khoảng đất trống để trồng cây Trứng Cá, một khóm Bạch Ngọc, một bụi Dạ Lý, một gốc Chanh, một gốc Hoàng Lan.
Rồi tôi khoát áo kaki, đi vào đời  lính, Lê mòn gót giày saut khắp miền Đông, quân khu 3.
Tôi đã cảm khái thân thế người bạn qua thân thế mình bằng bốn câu thơ:

Áo trận mười năm quên cố quán
Tóc da dần khét nắng trăm miền
Đem thân luân lạc yêu đời lính
Ôm súng nhiều hơn ôm vợ hiền

Cũng ở vùng Champagne này, để hoài niệm hình bóng quê xưa, tôi trồng một bồn hoa Vạn Thọ ở bao lơn, cùng rau Húng, rau Ngò. Lá Vạn Thọ có lần tôi trộn với thịt gà, ngon không kém rau Râm.

Nhưng mà Patrice à, bắt đầu giữa thu là bồn chậu đều trống trơn. Xứ Pháp thuộc vùng ôn đới, chỉ có thể trồng rau trong hai mùa xuân, hạ. Bắt đầu cuối thu tôi lại tương tư nắng ở quê nhà, cùng rau húng rau quế.
Và đêm đêm, khi tôi nghĩ về quê hương, về bông Sen, và chân dung mẹ tôi, nước mắt tôi trào ra.

Suốt một năm ròng gần như xa cách kiều bào, tôi xuống hẳn tinh thần. Thế rồi một đêm nọ Patrice ơi,  tôi chiêm bao thấy mình được trở về đầm xưa, tắm giữa nước trong, hái bông sen đỏ.
Tỉnh dậy, tôi không sao dỗ giấc.

Và rồi tôi bắt đầu thực hiện cho mình một bàn thờ Phật. Một anh bạn ở Paris mời tôi trở lại nhà dùng cơm, đãi cho tôi một thứ cá lụn vụn kho sả ớt, ngon không thua cá linh, cá rói bên nhà.
Trước khi về anh còn tặng tôi bức tranh mộc bản do người Tây Tạng vẽ. Hình vẽ cảnh Đức Phật Cồ Đàm diễn Pháp cho các đệ tử của Ngài và Chư Thiên đến nghe.
Nét vẽ sao mà mộc mạc trên nền giấy màu ngà do người Tây Tạng biến chế.

Tôi có thể ngắm lại từng hình toà sen trong tranh. Giữa niềm sùng bái, tôi còn tìm lại một hình bóng cũ của một bông hoa hiếm quý, sống mãi thắm mãi trong thế giới nội tâm, Patrice ạ ! Bởi đó, trên chuyến trở về Troyes, tôi mường tượng lại từng chi tiết của khóm sen, từng hình ảnh của bông sen, trên từng chặng đường mà tôi đã sống, đã đi qua, đã cảm xúc ngậm ngùi.

Biết làm sao khác hơn khi ở xứ lạ quê người mà muốn đi tìm kiếm, chắc mót từng kỷ niệm. Thế nhưng, như Patrice thấy, từ ba tháng qua, tôi đã trở lại thế giới kiều bào tôi. Tôi hồi sinh. Tôi phục sinh. Tôi thăng hoa. Tôi hoan lạc.

Bóng tối, ám ảnh, ác mộng đã cuốn theo mùa đông năm ngoái.

Tôi có cảm tưởng mình đang đối diện với cuộc đời, với tổ quốc. Quê nhà, bông sen, bà mẹ dù chưa gặp lại nhưng tôi vẫn tin ngày tôi trở về không còn xa lắm đâu. Patrice.



Hồ Trường An

1986






-----------------------------------
Nguồn: VĂN.   Số 53-tháng 11/1986